Motor Rektefiye

Rektifiye kelimesini; bir aracı çok uzun süreler kullandınız ve motorda sorunlar başladı veya aldığınız ikinci el aracın motoru sorunlu çıktı yada aracınızın triger kayışı koptuğu durumlarda, sanayiye gittiğinizde bolca duyabilirsiniz. Her ne kadar bazen oldukça can sıkıcı ve masraflı olabilen bu işe bulaşmış bir kişi uygulamayı oldukça iyi biliyor olsa da biz de Rektifiye işlemini merak edenlere belli bir çerçevede bu işlemin ne olduğunu anlatalım istedik.
Motor Açmak ve Rodaj nedir? Gerekli midir?

Rektifiye ne demektir?
Fransızca “Rectifier” kelimesinden Türkçe’ye “Rektifiye” olarak geçmiş olan bu kelimenin karşılığı ise “Düzeltme” anlamına gelmektedir. İngilizce diline de aynen dilimizde olduğu gibi Fransızca’dan geçen kelime “Rectify” olarak kullanılır ve onun da karşılığı “to correct” yani yanlış olan bir şeyi düzeltme anlamında kullanılmaktadır. Kısacası bu terim sadece motor için değil birçok farklı şey için kullanılabilir. Diğer taraftan özellikle rektifiye ile beraber bir de “Revizyon” kelimesi kullanılmaktadır. Revizyon da Fransızca “Revision” kelimesinden dilimize geçmekle beraber “yeniden gözden geçirip düzeltme” olarak kullanılmaktadır. Kısacası Rektifiye ve Revizyon kelimeleri hemen hemen aynı anlama gelmektedir ve her ikisi de kullanılabilir.Çap ve Strok nedir? Güce ve torka etkisi nasıldır?

Bu arada İngilizce’de “Rectify” kelimesinin yanında ayrıca “Rebuild” yani Türkçe karşılığı olarak “Yeniden inşa etmek” anlamında kullanılan bir kelime daha yaygın olarak Amerikalılar tarafından kullanılır. Bu da dilimizdeki bir başka kullanım olan “Motor Yenileme” deyimini destekliyor. Aslında “Yeni” kelimesinin Türkçe bir kelime olduğu düşünülürse en doğrusu bu ifadenin kullanılması ancak Yenileme dediğimiz zaman da bir motoru oluşturan tüm parçaların değiştirildiği anlamına gelebilir. Yani motorda kısmı bir değişiklik yapıldıysa “Yenileme” kelimesi tam karşılık olmayabilir. Böyle bir durumda da “Kısmi Yenileme” ifadesi kullanılabilir.

Sıkıştırma oranı nedir? Benzin ve dizel motorlarda neden farklıdır?
Ancak burada önemli bir ayrım bulunuyor ve birkaç örnek ile durumu pekiştirelim;
Motor bağlı olan parçaların bozulması da işlevin tam olarak yapılamamasına neden olabilir. Örneğin akünün ömrünü tamamlaması bile buna bir nedendir. Ancak böyle bir durumda akünün değişmesi gerekir ve sorunun “Düzeltilmiş” olması rektifiye yapıldığı anlamına gelmez. Ayrıca bir başka örnek verecek olursak; Benzin motorunda bujilerin çok eskimesi sonucu ateşleme düzgün yapılamaz ve bunun sonucu olarak da motor hem fazla yakıt tüketir hem de düşük performansla çalışır. Öyle ki motor sesi bile değişir ve bir problem olduğu anlaşılabilir. Durumun “Düzeltilmesi” (rektifiyenin Türkçe karşılığı) ise bujilerin değiştirilmesi ile çözülebilir.
DOHC, SOHC, OHV ve SV motor nedir?

Bu iki örnek sonucunda ve kelime anlamlarından “Rektifiye” yani “Düzeltme” ifadesinin çok geniş bir ifade olduğunu anlayabiliriz. Mesela şanzıman da düzgün çalışmıyor ise rektifiye işlemi görmesi gerekebilir. Kısacası bu kelime sadece motora özgü değildir ve işlem görmesi gereken birçok motor parçası için kullanılabilir.

Rektifiye ne zaman gereklidir?
Yukarıdaki başlıkta açılımını yaptığımız Rektifiye kelimesinin düzeltme ve yenileme anlamlarına geldiğini açık bir şekilde gördük. Yani elimizde bozuk veya çalışması gerektiği gibi çalışmayan bir nesnenin olması gerekiyor. Konumuz da motor olduğuna göre işlevini tam olarak yapamayan bir motorun rektifiye olması yani düzeltilmesi veya yenilenmesi gerekebilir. Ayrıca bu durumun motorun herhangi bir parçasının bozulması sonucu düzeltme anlamına gelmediğini de izah etmeye çalıştık.
Benzinde oktan sayısı nedir? Ne işe yarar?
Peki o zaman bir motorun rektifiye işlemine tabii tutulması için ne olması gerekiyor?
İçten yanmalı motorlarda pistonlar motor bloğundaki silindirler içerisinde yukarı aşağı doğru hareket eder ve silindirler içerisine alınan hava yakıt karışımı da bu şekilde sıkıştırılır. Sıkıştırma ise patlamanın istenilen şekilde olması için şarttır. Ayrıca bu kapalı bir sistemdir ve sıkıştırma sırasında dışarıya en ufak bir kaçak olmaması gereklidir. Aksi takdirde sıkıştırma düzgün olmaz, yanma odası içerisinde sağlanması gereken basınçta kaçak olur.
Benzin motoru nasıl çalışır? Hangi parçalardan oluşur?

Diğer taraftan silindirlerin dışına kaçan hava-yakıt karışımının tersi bir şekilde motor yağı da istenmeyen bir şekilde silindirler içerisine girer. Bunların sonucunda da motor verimli bir şekilde çalışamaz. Kısacası motorun problemi yanma odasındadır ve düzeltilmesi yani rektifiye olması gereken de en başta motorun bizzat iç kısmıdır. Ancak motorun içinde olan bu sorunlar bağlı bulunan parçaları da etkileyebilir ve bunun sonucunda da rektifiyenin kapsamı genişleyebilir.

Rektifiye hangi parçaları kapsar?
Rektifiye işlemi sırasında düzgün çalışmaya engel olan motor parçalarının tamamen veya kısmen yenilenmesi gereklidir. Bu parçaların bazıları tamirat yolu ile yenilenebildiği gibi bazı durumlarda tamamen parça değişimi de gerekebilir. Bu parçalar kimi zaman yenisi ile değiştirildiği gibi kimi zamanda tamir edilerek kullanılabilir. Bazı durumlarda birçok parçası sadece temizlenip bazı parçaları yenilendikten sonra rektifiye edilen motorların yanında iç ve dış parçalarının tümü değişmesi gereken motorlarda vardır ve genel anlamda her ikisi de yenilenmiş yani rektifiye edilmiş olur.

Hangi motor tipinde pistonlar nasıl çalışıyor?
Rektifiye işleminde işlem gören parçalar ise genellikle aşağıdaki gibidir;
Piston kafası
Segmanlar
Piston kolu (Biyel kolu)
Eksantrik mili
Supablar
Yaylar
Motor bloğu
Silindir kapağı
Krank mili
Manifoldlar
Parçalar arasında kalan sızdırmazlığı sağlayan contalar
Rulmanlar
Kayışlar
Dişliler
Külbütör mekanizması
Kaymalı yataklar (Burçlar)
Silindir gömlekleri (bazı motorlarda)

Rektifiye işleminde kullanılan bazı parçalar.

Rektifiye işleminde nelere dikkat etmek gerekir?
Rektifiye işleminde motorun tamamen sökülerek parçalara ayrılması gerekir. Her parça tek tek incelenir ve çalışmaya engel olan veya verimi düşürenler tespit edilir. Aslında rektifiye konusu çok kapsamlıdır ve bir kitap doldurabilecek kadar fazla detay içerse de dikkat edilmesi gereken noktaları kısa bir şekilde özetlemeye çalışacağız.